Vạn Lý Trường Thành trên địa phận Trung Quốc trải dài từ Hushan ở tỉnh Sơn Đông đến Jiayuguan ở tỉnh Cam Túc. Nhưng tại khu tự trị dân tộc Duy Ngô Nhĩ Tân Cương, quanh thành phố sa mạc Turpan, một phiên bản dưới lòng đất của công trình huyền thoại này âm thầm hoạt động dưới những đụn cát.
Được biết đến với tên gọi karez, hệ thống ẩn giấu này bao gồm các đường hầm dốc nhẹ và các giếng dọc, thu thập nguồn nước từ tuyết tan trên núi và dẫn nước qua vùng đồng bằng khô cằn Turpan. Nó giống như các đường ống nước tre mà bạn thấy ở Tây Nguyên Việt Nam, nhưng được đào thủ công xuống lòng đất hàng thế kỷ trước.
Trải dài hơn 5,000 km đường kênh ngầm, hệ thống karez bao quanh thành phố Turpan như một người bảo vệ âm thầm. Mỗi giếng và đường hầm đều sắp xếp để dẫn nước quý giá từ núi Hỏa Diệm xuống, đảm bảo các trang trại và làng mạc duy trì sự sống giữa một trong những nơi nóng nhất, khô hạn nhất trên Trái đất.
Ngày nay, cộng đồng địa phương vẫn duy trì những mạch máu cổ xưa này, kết hợp sự hiểu biết truyền thống với các công cụ hiện đại. Karez không chỉ hỗ trợ việc nông nghiệp mà còn kết nối người dân Turpan với di sản dân tộc Duy Ngô Nhĩ và sự sáng tạo của tổ tiên.
Khi biến đổi khí hậu và mở rộng đô thị làm gia tăng áp lực lên nguồn nước, việc bảo tồn hệ thống karez trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Những nỗ lực từ người dân, các nhà nghiên cứu và UNESCO giới thiệu kỳ quan dưới lòng đất này, cho thấy cách mà các giải pháp trong quá khứ có thể truyền cảm hứng cho khả năng phục hồi trong tương lai.
