Phát hiện gần đây từ sứ mệnh Chang\'e-6 đã thêm một chương đầy kịch tính vào sự hiểu biết của chúng ta về mặt trăng. Một nghiên cứu do nhóm nghiên cứu chung từ Cơ quan Vũ trụ Quốc gia Trung Quốc và Viện Khoa học Địa chất Trung Quốc dẫn đầu đã cung cấp bằng chứng thuyết phục rằng mặt trăng từng hoàn toàn được bao phủ bởi một "đại dương magma" nóng chảy. Phát hiện đột phá này đang định hình lại cách chúng ta nhìn nhận nguồn gốc của mặt trăng.
Sứ mệnh lịch sử Chang\'e-6 vào năm 2024 đã thực hiện thu thập mẫu vật đầu tiên từ phía xa của mặt trăng. Phi hành gia đã thu thập 1.935,3 gram vật liệu từ mặt trăng từ Lưu vực Apollo trong Lưu vực Nam Cực-Aitken, và các nhà nghiên cứu đã cẩn thận phân tích chỉ 2 gram trong số những mẫu này, khám phá những bí mật từ hàng tỷ năm trước.
Nghiên cứu tiết lộ rằng basalt, một loại đá núi lửa được tìm thấy trong các mẫu này và có tuổi đời khoảng 2,82 tỷ năm, có các đặc điểm tương tự trên cả phía xa và phía gần của mặt trăng. Điều này ủng hộ ý tưởng rằng một đại dương magma toàn cầu đã từng chiếm lĩnh bề mặt mặt trăng. Khi lớp nóng chảy nguội đi, các khoáng chất nhẹ nổi lên tạo thành lớp vỏ trong khi các khoáng chất nặng hơn chìm xuống để tạo thành lớp manti, và một lớp được làm giàu gắn liền với tên KREEP—được đặt tên theo các thành phần chính là kali (K), các nguyên tố đất hiếm (REE) và phosphor (P)—đã hình thành.
Trước đó, nghiên cứu về mặt trăng bị giới hạn ở các mẫu từ phía gần, khiến mô hình đại dương magma còn nhiều mảnh ghép bị thiếu. Như nhà nghiên cứu Liu Dunyi giải thích, "Không có mẫu từ phía xa, giống như giải một câu đố mà thiếu một nửa số mảnh." Giờ đây, bằng chứng từ sứ mệnh Chang\'e-6 đã lấp đầy khoảng trống đó bằng cách xác nhận sự hiện diện của lớp KREEP trên phía xa của mặt trăng.
Địa điểm hạ cánh tại Lưu vực Apollo không chỉ nổi bật về giá trị khoa học mà còn về quy mô. Với chiều dài khoảng 2.500 km—dài hơn hành trình từ Hà Nội đến TP. Hồ Chí Minh—và sâu đến 13 km, lưu vực va chạm khổng lồ này được hình thành bởi một vụ va chạm thiên thạch dữ dội cách đây gần 4,3 tỷ năm, khiến nó trở thành lưu vực tác động lớn nhất và lâu đời nhất trong hệ mặt trời bên trong.
Các nhà nghiên cứu Che Xiaochao và Long Tao nhấn mạnh thêm rằng trong khi đại dương magma toàn cầu đã định hình giai đoạn tiến hóa ban đầu của mặt trăng, các va chạm thiên thạch sau đó có thể đã dẫn đến các con đường tiến hóa khác nhau trên hai phía gần và xa. Thành phần basalt nhất quán giữa các khu vực cho thấy một bề mặt nóng chảy từng thống nhất, ngay cả khi các va chạm sau này tạo ra các biến thể khu vực.
Trong tương lai, nhóm nghiên cứu dự định đi sâu hơn vào lịch sử tác động của mặt trăng và tìm kiếm các mẫu vật từ lớp manti của nó. Bằng cách khám phá những bản ghi cổ xưa này, các nhà khoa học hy vọng không chỉ giải mã thêm về quá khứ đầy kịch tính của mặt trăng mà còn thu được những hiểu biết quý giá về lịch sử sơ khai của trái đất.
