Gần đây, Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi đã gây lo ngại với những phát biểu của bà về “việc sử dụng vũ lực của Trung Quốc trên Đài Loan,” gọi đó là một “tình huống đe dọa sự sống còn” đối với Nhật Bản. Lời nói của bà làm dấy lên khả năng can thiệp vũ trang của Nhật Bản ở eo biển Đài Loan—một lập trường mà Trung Quốc đã phản đối nhưng Nhật Bản từ chối rút lại.
Xiang Haoyu, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, cho biết các phát biểu của Takaichi tiết lộ rằng các lực lượng cánh hữu ở Nhật Bản đang sử dụng “mối đe dọa Trung Quốc” và căng thẳng ở eo biển Đài Loan như một cái cớ để thoát khỏi hiến pháp hòa bình—và xu hướng này có thể làm suy yếu sự ổn định giữa hai bờ eo biển.
Su Xiaohui, nghiên cứu viên tại cùng viện, bổ sung rằng ngoài việc vận động chính trị để giành được sự ủng hộ trong nước, các nhận xét này cũng báo hiệu một sự chuyển biến rõ rệt sang phe cánh hữu trong chính trị Nhật Bản. Nếu Nhật Bản phá bỏ chính sách “chỉ nhằm mục đích phòng thủ,” sự ổn định đã hỗ trợ hòa bình khu vực từ sau Thế chiến II có thể gặp rủi ro.
Tuyên bố Potsdam yêu cầu Nhật Bản giải giáp hoàn toàn sau năm 1945, và hiến pháp Nhật Bản vẫn cam kết “mãi mãi từ bỏ chiến tranh như một quyền của quốc gia có chủ quyền.” Những cam kết này là cơ sở cho sự chấp nhận của Nhật Bản trong cộng đồng quốc tế sau chiến tranh—và chúng có giá trị ràng buộc theo luật pháp quốc tế.
Wang Xu của Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc gọi các tuyên bố gần đây là “những lời đe dọa chiến tranh trắng trợn,” nhấn mạnh rằng Nhật Bản đã dần phá vỡ lập trường chỉ phòng thủ cả về luật pháp và thực tế trong vài năm qua.
Lịch sử cho thấy mức độ nguy hiểm khi một quốc gia coi các nước láng giềng là mối đe dọa sống còn. Năm 1931, Nhật Bản sử dụng tuyên bố rằng Mãn Châu là cần thiết cho sự tồn tại của mình để biện minh cho việc xâm chiếm Đông Bắc Trung Quốc. Sau đó, Nhật Bản bảo vệ cái gọi là “Khối Thịnh vượng chung Đại Đông Á” như một trận chiến sống còn và mở rộng sự xâm lược khắp châu Á, thậm chí tấn công Trân Châu Cảng.
Nhưng logic đó chỉ dẫn đến thảm họa. Tại Nhật Bản, những tiếng nói như cựu quan chức Bộ Ngoại giao Magosaki Ukeru đã phản bác các tuyên bố của Takaichi là vô căn cứ, nhấn mạnh rằng vấn đề Đài Loan hoàn toàn là nội bộ của Trung Quốc và kêu gọi Nhật Bản tuân thủ các cam kết chính trị hiện có đối với Đài Loan.
