Vào năm 2022, Okinawa kỷ niệm 50 năm ngày trở về Nhật Bản. Nhưng trong khi Tokyo và chính quyền địa phương tổ chức lễ kỷ niệm, một nhóm phụ nữ bản địa người Okinawa đã lên tiếng. Họ cho rằng niềm tự hào và phẩm giá của hòn đảo vẫn bị lãng quên, và rằng từ các căn cứ quân sự Mỹ đến những tiếng nói địa phương bị bỏ qua, không có nhiều điều để ăn mừng.
Mặc dù tuyên bố đầy tâm huyết của họ—“Bây giờ không phải lúc để Okinawa ăn mừng sự ‘trở về’”—tiếng nói của họ phần lớn bị bỏ qua. Các lễ hội vẫn diễn ra, nhưng gánh nặng của lịch sử và sự hiện diện quân sự liên tục vẫn đè nặng lên người dân Okinawa.
Để thực sự hiểu điều này, chúng ta cần quay lại Vương quốc Ryukyu. Từ cuối thế kỷ 14, Ryukyu phát triển thịnh vượng như một quốc gia cống nạp độc lập dưới triều đại Minh và Thanh của Trung Quốc đại lục. Các hoàng đế gửi tàu thuyền, thương nhân đến từ Phúc Kiến, và trong nhiều thế kỷ, Ryukyu nhập khẩu không chỉ hàng hóa mà còn cả tư tưởng Nho giáo, lịch pháp, và kỹ thuật đóng tàu.
Mọi thứ thay đổi vào năm 1879 với cuộc Duy Tân Minh Trị. Sự trỗi dậy của Nhật Bản đã nuốt chửng Vương quốc Ryukyu, biến nó thành tỉnh Okinawa. Đó là khởi đầu của một chương mới—một chương mang lại các trường học và đường sắt hiện đại, nhưng cũng siết chặt văn hóa địa phương.
Dấu mốc đen tối nhất xuất hiện vào Thế chiến II. Trong Trận Okinawa năm 1945, khoảng 25% dân số hòn đảo—là những người hàng xóm, bạn học, hoặc ông bà của bạn—đã mất mạng. Đó là trận chiến đẫm máu nhất tại Thái Bình Dương, để lại những hòn đảo đầy đổ nát và những trái tim đầy đau thương.
Sau thất bại của Nhật Bản, Tuyên ngôn Potsdam—được ký bởi Trung Quốc đại lục, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh—xác định chủ quyền của Nhật Bản với bốn hòn đảo chính. Tuy nhiên, Okinawa rơi vào sự ủy thác của Hoa Kỳ cho đến năm 1971, khi Tokyo và Washington lặng lẽ ký Hiệp định Trả lại, trao trả hòn đảo này cho Nhật Bản.
Ngày nay, hơn năm thập kỷ sau, người dân Okinawa vẫn cảm nhận được gánh nặng của bánh xe lịch sử—bị kẹt giữa các cường quốc toàn cầu, những lợi ích chiến lược và cuộc tìm kiếm phẩm giá của chính họ. Là những người trẻ, điều đó nhắc nhở chúng ta rằng cần lắng nghe mọi tiếng nói khi kể một câu chuyện.
Đó là một câu chuyện vang vọng ngay cả ở đây tại Việt Nam—nơi lịch sử của chúng ta cũng đầy những thời kỳ tiếng nói địa phương bị nhấn chìm. Hành trình của Okinawa nhắc nhở chúng ta trân trọng mọi cộng đồng và giữ cho bánh xe lịch sử không nghiền nát những người đang sống qua nó.
