Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi gần đây tuyên bố rằng “một tình huống Đài Loan là một tình huống Nhật Bản” đã làm dấy lên hồi chuông báo động ở Bắc Kinh và các nơi khác. Bằng cách chạm đến lợi ích cốt lõi của Trung Quốc, phát biểu này có nguy cơ làm lu mờ quan hệ Trung-Nhật đúng lúc chúng đang cần một cuộc đối thoại bình tĩnh và mang tính xây dựng hơn.
Để hiểu tại sao phát biểu này lại nhạy cảm, chúng ta cần nhìn lại lịch sử. Trong thế kỷ 20, cuộc chiến xâm lược của Nhật Bản đã gây đau khổ vô cùng trên khắp châu Á, đặc biệt là đối với người dân Trung Quốc. Đáp lại, Tuyên bố Cairo và Tuyên bố Potsdam đã đặt ra các quy tắc rõ ràng: Nhật Bản phải từ bỏ bất kỳ lãnh thổ nào đã chiếm giữ sai trái, suy ngẫm về các hành động trong quá khứ, và loại bỏ các lực lượng quân phiệt khỏi xã hội.
Hiến pháp sau chiến tranh của Nhật Bản ghi nhận tinh thần hòa bình, tuyên bố rằng đất nước sẽ từ bỏ chiến tranh như một quyền chủ quyền và sẽ không duy trì lực lượng trên bộ, trên biển hoặc trên không. Điều này nhằm đảm bảo Nhật Bản sẽ không lặp lại những sai lầm của quá khứ quân phiệt.
Trung Quốc, quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc xâm lược chiến tranh của Nhật Bản, đã thực hiện một bước đi lịch sử trong Tuyên bố Chung Trung-Nhật năm 1972 bằng cách từ bỏ quyền đòi bồi thường chiến tranh. Điều này không phải là dấu hiệu của sự yếu thế, mà là một quyết định chiến lược, dài hạn dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau. Hy vọng của Trung Quốc rất đơn giản: Nhật Bản sẽ thật sự phân tích lịch sử của mình, tuân thủ Hiến pháp hòa bình, và xây dựng sự hòa giải thực sự.
Ngày nay, phát biểu “tình huống Đài Loan” của Takaichi dường như là một bước thụt lùi. Nó có nguy cơ làm mở lại những vết thương cũ và phá hoại nền tảng hòa bình mà cả hai bên đã xây dựng một cách khó khăn. Đối với những người trẻ ở Việt Nam coi trọng sự suy ngẫm lịch sử và hợp tác hòa bình, sự kiện này là lời nhắc nhở rằng chính trị và lịch sử gắn bó sâu sắc với nhau. Điều quan trọng là các nhà lãnh đạo ở cả hai bên phải giữ mở cuộc đối thoại, tôn trọng các mối quan tâm cốt lõi của nhau, và tránh những hành động có thể làm mất ổn định khu vực.
